कोई दिन गर ज़िंदगानी........

ग़ालीब

कोई दिन गर ज़िंदगानी और है
अपनें जी में हमने ठानी और है

असेल अजून आयूष्य कदाचित थोडे
पण आमच्या मनात काही वेगळेच आहे...
(आयूष्य संपवायचे ?.....)

आतश-ए-दोज़ख में, यह गर्मी कहाँ
सोज़-ए-ग़महा-ए-निहानी और है

या नरकातल्या चितेत नाही ती उब थोडी,
माझ्या आंतरिक दु:खाची बातच काही और आहे
(ती नरकातील अग्नीपेक्षा जास्त दाहक आहे )

बारहा देखी हैं उनकी रंजिशें
पर कुछ अबके सरगिरानी और है

त्यांची चिडचिड बर्‍या वेळा बघितली आहे
पण यावेळचा राग काही आगळाच आहे....

दे के ख़त, मुँह देखता है नामःबर
कुछ तो पैग़ाम-ए-ज़बानी और है

पत्र हातात देतांना माझ्याकडे तो बघत आहे
बहुदा त्याला मला अजून काही सांगायचे आहे.....

क़ाते-ए-आमार, हैं अक्सर नुजूम
वह बला-ए-आसमानी और है

आमच्या नशिबात ग्रह तार्‍यांचा जुलूमच आहे,
पण ही स्वर्गीय संकटे काही विचित्रच आहेत.

हो चुकीं 'ग़ालिब' बलाएँ सब तमाम
एक मर्ग-ए-नागहानी और है

हे “गालिब” सगळी संकटे आता टळली आहेत,
नशिबाने फक्त आता एकच बाकी आहे.....
(मृत्यू)

जयंत कुलकर्णी

वो सांस हूं, लबोंपे जो आया नही अभी.....

रफीसाहेबांची अनेक गैरफिल्मी गाणी आपल्याला माहीत आहेत, असतील. त्याची मजा काही औरच आहे. मुख्य म्हणजे कमीत कमी संगीत व ह्रदयाला भिडणारा त्या गाण्यांचा अर्थ आणि सरळ ह्रदयात एखादी सुरी उतरावी तसा मनाला भिडणारा साहेबांचा आवाज...... त्यातच त्या गाण्यात  भावनांची तडफड असेल तर ते गाणे खरच ह्रदय कापत जाते. असेच एक गाणे....
संगीत : खय्याम १९४५.

वो सांस हूं,
लबोंपे जो आया नही अभी
आया नही अभी....
वो दर्द हूं जो दिलमे समाया नही अभी...
समाया नही अभी...
आता है ग़ुफ्तगू का खलिफा निगाहको...
ये मुज्दा तो मैने दिखाया नही अभी...
दिखाया नही अभी.....
लब्जोंमे आ रही है मेरे दिलकी धडकने..
पहलूमें तुमने मुझको बिठाया नही अभी..
बिठाया नही अभी...
क्यु तंग गया....
हुरूरे बुलंदीसे आसमान.....
सिजदे को मैने सर को झुकाया नही अभी...
झुकाया नही अभी...
वो सांस हूं.........

शेवटाला जाण्याची प्रत्येकाचीच धडपड असते. पण अपूर्णत्वाचा शाप हा सगळ्यांना कुठल्याना कुठल्या स्वरूपात छळतच असतो.  म्हणून शायर म्हणतोय मी तर असा श्वास आहे की तो अजून ओठावरपण आलेला नाही. तेवढ्यातच माझा हा छळ होतोय. याच्या वेदनासुध्दा माझ्या ह्रदयात भरल्या नाहीत तोच माझी जायची वेळ झाली ?
माझ्या शब्दांचा अर्थ अजून माझ्या नजरेत उमटतोय, ही शुभवार्ता मी अजून कोणाला दाखवलीही नाही. खलिफा म्हणजे प्रतिनिधी (माझ्या विचारांचे प्रतिनिधी माझे शब्द). निगाह म्हणजे नजर आणि मुज्दा म्हणजे असा शुभ शब्द
की जो पहिल्यांदा उमटतो किंवा लिहीला जातो. जसा आपला " श्री ".
आता माझ्या ह्रदयाची धडधड माझ्या शब्दावाटे बाहेर पडेल ( जन्म ) आणि तू तुझ्या मांडीवर मला अजून बसवलेपण नाहीस ( मोठे होणे) तेवढ्यात हे परमेश्वरा घेऊन जायची कसली घाई ?
 हे परमेश्वरा, तू एवढा का वैतागला आहेस या दुनियेला ? मी अजून तुझ्या प्रार्थनेसाठी माझे मस्तक झुकवलेले पण नाही...... सिजदा म्हणजे प्रार्थना...

अजून चांगला अर्थ लावता आला तर आपले स्वागत आहे.

जयंत कुलकर्णी.
येथे ऐका....

वेदना आणि गाणी

मित्रहो,
एका अत्यंत मनस्वी कवयित्रीची ही कविता.
There was a pain
I inhaled it
Quietly
Like a cigarette
Left behind are a few songs
I have flickered off
Like ashes
From the cigarette.
- अमृता प्रीतम


वेदनांचा
श्वास
शांतपणे
घेतला मी,
सिगारेटचा धूर जणू.
उरली काही गाणी
झटकली मी
सिगारेट्ची
राख जणू


- भाषांतर- मी - फार पूर्वी.

मित्रहो,

आज आपण ग़ालीबच्या आणखी एका ग़ज़लेचा आनंद घेणार आहोत. मला तरी ही समजायला जरा अवघडच गेली. बघा आपल्याला काही वेगळा / बरोबर / आणखी चांगला अर्थ काढता येतो आहे का ?

दहर में नक़्शे-वफ़ा, वजहे-तसल्ली न हुआ

है ये वो लफ़्ज कि शर्मिंदा-ए मानी न हुआ

या हल्लीच्या काळात प्रेमातील विश्वासाचा जो अर्थ काढला जातो त्याने व तो का काढला जातो, याने काही मनाचे समाधान होत नाही.

हाच तो शब्द आहे ज्याचा खरा अर्थ काढता काढता अनेकांची दमछाक झाली आणि त्यांनी शरमेने मान खाली घातली.

या काळात प्रामाणिकपणाचा नकाशा काढायचा/चित्र/अर्थ सांगायचा बराच प्रयत्न झाला पण त्याने काही आमचे समाधान झाले नाही.

हाच तो शब्द आहे ज्याचे चित्र काढता काढता त्या थोर चित्रकाराचीही मान खाली गेली.

दहर : काळ, नक्शे-वफा : विश्वासाचे चित्र, तसल्ली : आराम वाटणे, समाधान वाटणे, मानी : थोर चित्रकार.

सब्ज़ा-ए-ख़त से तेरा काकूले सरकश न दबा

ये ज़मुर्रद भी हरीफ़े-दमें-अफ़ई न हुआ.

पाचूच्या तेजापुढे नागाची दृष्टी जाते असे म्हणतात. त्यांची तुलनाच होऊ शकत नाही. पण इथे उलटेच आहे. तुझ्या गालावर रुळणार्‍या नागासारख्या बटांवर तुझ्या पाचूसारख्या ओठांच्या महिरपीचा काहीच परिणाम झालेला दिसत नाही. ते (बंडखोर) आपले सारखे गालावर रुळतच आहेत आणि (आम्हाला वेड लावत आहेत).

स्बज़ा – हा शब्द हिरवा रंग दाखवतो.

काकुले – कुरळ्या केसांची बट

सरकश – बंडखोर

हरिफ़ – प्रतिस्पर्धी

अफ़ई – नाग/साप

मैने चाहा था कि अंदोहे वफ़ा से छूटू

वो सितमगर मेरे मरने पे भी राज़ी न हुआ.

माझी खूप इच्छा होती त्या क्लेशकारक प्रेमातून सुटण्याची, त्यासाठी माझी मरणसुध्दा पत्करायची तयारी होती.

पण हाय ! ती मला मरूही देत नाही (आणि जगूही देत नाही.)

दिल गुज़रगाह-ख़याले-मय-ओ-साग़र ही सही

गर नफ़स जादा-ए-सरमंज़िले-तक्वी न हुआ.

या आयुष्याच्या विशाल वाटेवर माझे मन हे या दुनियेतील मोहांनी भरलेले असेलही...

पण आता या क्षणी या पायवाटेवर मला माझ्या इच्छा आकांक्षांचाही आधार नाही. मला हे सगळे फोल वाटते आहे.

गुज़रगाह : रस्ता

मय-ओ-सागर : मोहमयी दुनिया

नफ़स : क्षण

ज़ादाह : पायवाट

हूं तेरे वादा न करने में भी राज़ी, कि कभी

गोश मिन्नतकशे-गुलबांगे-तसल्ली न हुआ.

तू ना आमच्याशी कधी बोललीस ना कधी वादा केलास पण ते ठीकच झाले. तुझ्या या नाजूक फुलासारख्या ओठातून काही शब्द आमच्यासाठी उमटले असते तर ते आमच्यावर उपकारच झाले असते. पण तेवढे कुठले आमचे नशीब ?

गोश : कान

मिन्नतकश : उपकारित

गुलबांग : फुलासारख्या ओठातून हाक मारणे.

तसल्ली : समाधान

किससे महरुमि-ए-किस्मत की शिकायत किजे

हमने चाहा था कि मर जाए, सो वो भी न हुआ.

आमच्या नशिबाने आमची जी आयुष्यभर निराशा केली त्याची तक्रार कुठे करायची ?

आम्ही तर त्याला कंटाळून मरायची तयारी केली होती, पण हाय तिथेही नशिबाने आमची निराशाच केली.

महरूमि : निराशा.

मर गया सदमा-ए-यक जुंबिशे-लब से ग़ालिब

नातवानी से हरिफ़े-दमे-ईसा न हुआ.

त्या मोहक ओठांच्या हालचालींनी आम्हाला अशी एक ठेच पोहोचली की जणूकाही आमचा मृत्यूच ओढवला.

ज्या येशूने अनेक मरणोन्मुख माणसांना पुनरुज्जीवन दिले त्याचाही आमच्या केसमधे पराभव झाला.

किंवा

मेलेल्या माणसांना येशू एका फुंकरीने जिवंत करतात असे म्हणतात,

पण आमच्या या प्रेमरोगात ज्यात आम्ही आमच्या प्रतिस्पर्ध्यांमुळे मागे पडलो, त्यात येशूचेही काही चालले नाही.

सदमा : ठेच

नातवानी : अशक्त, मरणोन्मूख

इसा : येशू

पकड़े जाते है फ़रिश्तों के लिखे पर नाहक

आदमी कोई हमारा, दमें-तहरीर भी था.

वरती “त्यानी” आमचे भविष्य लिहायचे आणि आमचे सगळे त्याप्रमाणे व्हायचे.... असे नसते तर आमच्याही शब्दांना काही धार होती......

तहरीर : अक्षर, शब्द, लिखाण...

न था कुछ, तो खुदा था, कुछ न होता तो खुदा होता

डुबोया मुझको होने ने, न होता मै तो क्या होता.

पण त्याने हे लक्षात ठेवावे....

काही नव्हते तेव्हा “तो” होता,

काहीच नसले तरीही “तो” असतोच असे म्हणतात.

मी इथे अडकलो आहे म्हणून या सगळ्या गमजा आहेत, मी नसतोच तर काय “तो” असता ? आणि काय काय असतं ? उत्तर आहे “काहीच नाही.”

पूर्ण ग़ज़ल आपल्यासाठी -

दहर में नक़्शे-वफ़ा, वजहे-तसल्ली न हुआ

है ये वो लफ़्ज कि शर्मिंदा-ए मानी न हुआ

सब्ज़ा-ए-ख़त से तेरा काकूले सरकश न दबा

ये ज़मुर्रद भी हरीफ़े-दमें-अफ़ई न हुआ.

मैने चाहा था कि अंदोहे वफ़ा से छूटू

वो सितमगर मेरे मरने पे भी राज़ी न हुआ.

दिल गुज़रगाह-ख़याले-मय-ओ-साग़र ही सही

गर नफ़स जादा-ए-सरमंज़िले-तक्वी न हुआ.

हूं तेरे वादा न करने में भी राज़ी, कि कभी

गोश मिन्नतकशे-गुलबांगे-तसल्ली न हुआ.

किससे महरुमि-ए-किस्मत की शिकायत किजे

हमने चाहा था कि मर जाए, सो वो भी न हुआ.

मर गया सदमा-ए-यक जुंबिशे-लब से ग़ालिब

नातवानी से हरिफ़े-दमे-ईसा न हुआ.

पकड़े जाते है फ़रिश्तों के लिखे पर नाहक

आदमी कोई हमारा, दमें-तहरीर भी था.

न था कुछ, तो खुदा था, कुछ न होता तो खुदा होता

डुबोया मुझको होने ने, न होता मै तो क्या होता.

ऐका येथे –

       

अंदेशा

हर क़दम पे रहा ये अंदेशा
पीछे क़ातील है या मेरा साया....
.........................जमील कलीमी.
प्रत्येक पावलाला होती मनात हीच भिती
मागे कोण आहे मृत्यू का सावली.............
जयंत.

दर्द मिन्नतकश-ए-दवा........ग़ालीब..

मिर्झा ग़ालीब

वेदनांचे फायदे अनेक, त्यात ह्रदयाला हात घालणारे काव्य निर्माण होते. त्या काव्यामधल्या भावना तीव्र असतात. पण त्याचा त्रास अवर्णीयच असतो. या वेदनांतून सुटण्याची धडपड कोण नाही करत ? ग़ालीब म्हणतो

दर्द मिन्नतकश-ए-दवा न हुवा

मै ना अच्छा हुआ, बुरा न हुआ.

माझ्या वेदनांवर औषध देऊन माझ्यावर उपकार कर म्हणून मी कळवळून सांगतोय पण नाही मिळाले ! आता माझे मन अशा अवस्थेला पोहोचले आहे की ते आनंदीही नाही आणि दु:खीही नाही. ही अवस्था सगळ्यात वाईट. धड इकडे नाही आणि तिकडेही नाही. एखाद्या विशाल जलसागरात जर आपली नाव अचानक थांबली तर कशी अवस्था होईल ? तशी ! (मिन्न्ताकश-ए-दवा: औषध घ्यायलाच पाहिजे असा)

माणूस एकटा असताना जसे वागतो तसे तो दुसर्‍याच्या संगतीत कधीच वागू शकत नाही. दोन माणसे एकत्र आली की संवाद / विसंवाद चालू होणारच. तसेच दोन प्रेमिकांमधे होत असणार. पण तक्रार करणे वेगळे आणि अपमान करणे वेगळे.

ग़ालीब म्हणतो -

जमा करते हो क्यु रक़ीबोंको

इक तमाशा हुआ, गिला न हुआ.

एक तर तू मी असताना तुझ्या अनेक चाहत्यांना तुझ्या भोवती गोळा करतेस आणि त्यांच्या समोर माझ्या तक्रारी मांडतेस. ही काही तक्रार करण्याची पध्दत झाली का ? हा तर तमाशाच झाला. ( रक़ीब: प्रेमाचे प्रतिस्पर्धी, जे नुसते तिच्या सौंदर्यातच फक्त रस घेतात. )

प्रेमात काय नशीब आजमावयाचे असते का ? आपण त्यात पडतो.. पण मग तिच्याकडून आशा निराशेचे खेळ चालू होतात.

ग़ालीब म्हणतो-

हम कहां किस्मत आज़माने जाएं

तु ही जब ख़ंजर आज़मा न हुआ

आम्ही काय आमचे नशीब आजमावायला बाहेर कुठे जाणार ? पण आमच्या नशिबात जर असेल तर तुझ्या नजरेचे खंजीर आमच्यावर चालुदेत !

आपल्या प्रियतमेकडून कितीही कटू शब्द ऐकायला लागले तर आपण काय करतो ? खरंतर आपण प्रेमात पडल्यावर ते शब्द आपल्याला कडवट वाटतच नाहीत.

ग़ालीब म्हणतो -

कितने शीरीं है तेरे लब, के रक़ीब

गालिया खाके बेमज़ा ना हुआ

किती मधाळ आणि गोड आहेत तुझे हे ओठ, त्यातून येणार्‍या अपशब्दामुळे आम्हाला आजिबात राग येत नाही. आमचे जाउदेत ! आमचे तर तुझ्यावर प्रेम आहे. पाहिजे तर हे तू तुझ्या भोवती जमा झालेल्या आमच्या प्रतिस्पर्ध्यांनाही विचारू शकतेस ! त्यांचीही तीच गत आहे.

पण माणसाचे दुर्दैव त्याच्या प्रेमात पाठ सोडत नाही हेच खरे. एवढे प्रयत्न करून, धडपडून आपण तिच्या नजरेत रहायचे प्रयत्न करतो, तिच्या शिव्याशाप ऐकुनही तिच्यावर प्रेम करत रहातो, पण जेव्हा तिला भेटण्याची वेळ येते तेव्हा... आपले नशिबच आडवे येते. ती जेव्हा भेटते तेव्हा तोंडातून शब्द फुटत नाहीत, जरा शांत राहीले तर हे सगळे सुचेल ना ! पण आमच्यावर इकडे विज कोसळलेली असते आणि जमिनीचा आधार सुटलेला असतो.

ग़ालीब म्हणतो -

है ख़बर गर्म उनके आने की

आज ही घर में बोरिया न हुआ.

आम्हाला बातमी मिळाली आहे की तिचे पाय आमच्या घराला लागणार आहेत. ( ह्रदयात ) पण बघा आमचे नशिब किती दरिद्री आहे, आज तिला बसायला द्यायला आमच्या कडे साधे जाजमही नाही. (ह्रदयात वेगळीच खळबळ उडाली आहे)

नमरूद म्हणजे असा राजा की जो आपलच म्हणणं खरं करतो. म्हणजे आपल्यावर, आपल्या विचारांवर हा एक प्रकारचा जुलूमच असतो, नाही का ?

ग़ालीब म्हणतो-

क्या वो नमरूद की खुदाई थी

बंदगी मे मेरा भला ना हुआ.

काय हा त्या सर्वश्रेष्ठ अशा परमेश्वराचा चांगुलपणा म्हणायचा की त्याच्या पुजेतसुध्दा आमचे भले झाले नाही, होत नाही .

पण शेवटी हा जीव त्या परमेश्वराचीच देणगी आहे. ती त्याची त्यालाच परत करायला हवी. पण आमच्या हक्काचे काय ?

ग़ालीब म्हणतो-

जान दी, दी हुई उसी की थी

हक़ तो युं है के हक़ अदा ना हुआ

त्याने आम्हाला हाच हक्क दिला आहे की त्यानुसार, त्याच्या आज्ञेनुसार, आम्हाला आमचा हक्कही मिळत नाही.

या जगात ह्रदयांवर झालेल्या जखमा भळभळ वहात असतात. त्या प्रत्येकजण दाबून टाकायचा प्रयत्न करत असतो. पण त्याने होते काय ?

ग़ालीब म्हणतो -

ज़ख्म गर दब गया लहू ना थमा

काम गर रुक गया रवा ना हुआ.

या जख्मा आम्ही जेवढ्या दाबून टाकायचा प्रयत्न करतो तेवढ्याच जास्त त्या उघड्या होतात आणि वहायला लागतात. “उघड्या पुन्हा जहाल्या जखमा उरातल्या” सारखेच.

पण काय गंमत आहे बघा हे असले ह्रदय सुध्दा आमचे रहात नाही. त्यावरही ती हक्क सांगते. 

ग़ालीब म्हणतो-

रहज़नी है की दिलसितानी है

लेके दिल, दिलसितां रवाना हुआ.

काय म्हणावे त्यांना ज्यांनी आमचे हे ह्रदय चोरले आहे ? या प्रेमाच्या वाटेवरचे दरोडेखोर का हे ह्रदय चोरणारी....

हे एवढे होऊनसुध्दा आपण आपली कहाणी सांगायचे थांबत नाही. लोकांना त्या दर्दभर्‍या कहाण्यातच जास्त रस आहे. त्याच कहाण्या त्यांना ऐकायला आवडतात.

ग़ालीब म्हणतो-

कुछ तो पढ़िये के लोग कहते है

आज ग़ालिब ग़ज़ल सरा ना हुआ.

आज लोक मला आग्रह करतात की हे ग़ालीब अजून ऐकव आम्हाला तुझी ग़ज़ल, पण खरं सांगायचे तर आज मी गप्प आहे कारण माझी ग़ज़ल मला सोडून गेली आहे. तिला आता माझ्या ह्रदयात जागा राहिली नाही. तिने इथला मुक्काम हलवला आहे....

मुळ ग़ज़ल

दर्द मिन्नतकश-ए-दवा न हुवा

मै ना अच्छा हुआ, बुरा न हुआ.

जमा करते हो क्यु रक़ीबोंको

इक तमाशा हुआ, गिला न हुआ.

हम कहां किस्मत आज़माने जाएं

तु ही जब ख़ंजर आज़मा न हुआ

कितने शीरीं है तेरे लब, के रक़ीब

गालिया खाके बेमज़ा ना हुआ

है ख़बर गर्म उनके आने की

आज ही घर में बोरिया न हुआ.

क्या वो नमरूद की खुदाई थी

बंदगी मे मेरा भला ना हुआ.

जान दी, दी हुई उसी की थी

हक़ तो युं है के हक़ अदा ना हुआ

जान दी, दी हुई उसी की थी

हक़ तो युं है के हक़ अदा ना हुआ

ज़ख्म गर दब गया लहू ना थमा

काम गर रुक गया रवा ना हुआ.

रहज़नी है की दिलसितानी है

लेके दिल, दिलसितां रवाना हुआ.

कुछ तो पढ़िये के लोग कहते है

आज ग़ालिब ग़ज़ल सरा ना हुआ.

भावार्थ : मला भावला तसा.

जयंत कुलकर्णी

स्वर्गवासी रफ़ी साहेबांनी गायलेली काही कडवी ऐका येथे –

 

आणि पूर्ण ग़ज़ल ऐका तेवढ्य़ाच समर्थ आवाजात येथे -

 

जयंत कुलकर्णी

तिने आमच्यावर स्वत:च्या अदाने नजरेचे खंजीर चालवले आणि गरीब बिचार्‍या म्रृत्यूवर आळ घेतला.......मिर्झा महम्मद हसन ( कातिल )

मित्रहो,

आज एका फ़ार्सी भाषेतली गज़लेचा आनंद लुटूया. मी खाली अर्थ दिलेला आहेच आणि सैगल साहेबांचे गाणे पण दिले आहे. वाचून झाल्यावर हे गाणे पुढे ठेवून ते गाणे जरूर ऐका आणि त्याचा आनंद घ्या.

सध्याच्या वादग्रस्त वातावरणात तेवढीच जरा करमणूक ! मन हलके करा जरा आणि आपल्या प्रेयसीला/हिला वाचून दाखवा ही गज़ल !:-)

मा रा ब-घम्ज़ा् कुश्त्-ओ-कज़ा रा बहान साख़्त्
खुद सू-ए-मा ना दीद्‍-ओ-हया रा बहान साख्त्

तिने आमच्यावर स्वत:च्या अदाने नजरेचे खंजीर चालवले आणि मी मरायला टेकल्यावर गरीब बिचार्‍या म्रृत्यूवर आळ घेतला.
माझ्याकडे बघितलेही नाही पण आव तर असा आणला की “मी लाजून बघितले नाही तुझ्याकडे”

रफ्तम् ब मस्जिदे के ब-बीनम् ज़माल-ए-दोस्त्
द्स्ते ब-रूख् कशीद-ओ-दुआ रा बहान साख़्त्

आता हीचा चेहेरा ज्याने आम्हाला वेड लावले आहे त्याचे दर्शन घ्यायचे कसे? मग आम्ही एक क्लुप्ती लढवली.
आमच्या या प्रेयसीच्या सौंदर्याचा आस्वाद घ्यायला मशिदी सारखी जागा कुठे असणार ? ती प्रार्थना करेल आणि आम्ही तिच्या मुखाचं दर्शन घेत राहू. पण एवढे कुठले आमचे नशिब ? हाय ! तिने तर आपले मुखकमल आपल्या हाताच्या ओंजळीत झाकून घेतले आणि दुआ मागण्याचा बहाणा केला.

द्स्ते ब दोश्-ए-गैर निहाद अ़ज् सर्-ए-करम्
मा रा चूं दिद् ओ लघ्ज़िश्-ए-पा रा बहान साख़्त्

आता मात्र कमाल झाली. बघा कसा तिने माझ्या प्रतिस्पर्ध्याच्या खांद्यावर हात ठेवलाय. माझ्याकडे नजरही न टाकणारी ती, त्याच्यावर एवढी कृपादृष्टी कशी काय बुवा ?
तेवढ्यात आमची नजरानजर झाली आणि बघा आता - तिचा तोल गेल्यामुळे कोणाचातरी आधार घेतल्याचा बहाणा.

जाहद् न दाश्त् ताब्-ए-जमाल्-ए-परी रूखान्
कुन्जे गिरफ्त्-ओ-याद-ए-ख़ुदा रा बहान साख़्त्

या आमच्या धर्मगुरूंबद्दल माझा आदर हे पाहून अधिकच वाढला की या एवढ्या सुंदरी इथे हजर असताना हे आपल्या मनावर कसा काय ताबा ठेऊ शकतात ? अरेरे! अरे देवा काय बघतोय मी हे ? त्यांनी आपली जागा सोडून मशिदीचा कोपरा गाठला आणि प्रार्थनेचा बहाणा केला.
पण डोळे किलकिले करून ते तिच्याकडेच पहात होते.

ख़ून-ए-कातील-ए-बे सर्-ओ-पा रा बहा-ए-खीश
मलेदान-ए-निगार-हिना रा बहाना साख़्त्

खरंतर मला रक्तबंबाळ करून तिने ते तिच्या पुस्तकातल्या पानांना फासलंय,
पण बहाणा मात्र सगळ्यांच्या समोर असा करते आहे की त्या पानांना ती प्रेमाने हिना लावत आहे.
हाही बहाणा !

शायर : मिर्झा महम्मद हसन ( कातिल )
१७५७ ते १८१८.

आणि ही गज़ल इथे ऐका.


जयंत कुलकर्णी.